Τα παλιά αρχοντικά της Άρτας

Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου 

Κάθε πόλη έχει τις δικές της μνήμες. Άλλες εμφανείς και λαμπερές να γυαλίζουν στον ήλιο με τα όμορφα πρόσωπα των αγαλμάτων και των μνημείων άλλες σκοτεινές και υπόγειες με διαδρομές που κανείς δεν γνωρίζει πού και πώς αναδύθηκαν κάθε φορά αλλά και ποιο το εκτόπισμά τους..... 



Ο άνθρωπος δεν είναι ό,τι φαίνεται αλλά ό,τι κρύβει. Δεν είναι μόνο το φως που εκπέμπει αλλά και η σκιά που κουβαλά στο βλέμμα του και το βάρος που σηκώνει κρυφά η ψυχή του. Είναι το σπίτι που αφήνει πίσω του όταν φεύγει από τη ζωή, όταν μεταναστεύει ή όταν εκτοπίζεται.

Είναι η εστία του, ο χώρος του, το μέρος που πρωτοάνοιξε τα μάτια του και είδε για πρώτη φορά το φώς του κόσμου και το σημείο που συνήθως επιθυμεί να τα κλείσει.

Το σπίτι από αρχοντικό έως ένα απλό ταπεινό σπίτι είναι ο χώρος που εγκλωβίζει τη μνήμη μας αλλά και που αποτυπώνει τον πολιτισμό μας. Ο πολιτισμός μας δεν είναι μόνο οι γνώσεις μας και τα πνευματικά μας ή καλλιτεχνικά μας επιτεύγματα αλλά πάνω απ΄όλα ο σεβασμός στη μνήμη μας και η έκφρασή του στην καθημερινότητά μας. Πολιτισμός δεν είναι η ισοπέδωση, αλλά η διαφύλαξη και η σωτηρία.

Η αναστύλωση και η ανάδειξη, η γνώση και προβολή όχι μόνο για τους ιδιοκτήτες του χώρου αλλά και για τους περαστικούς, τα βλέμματα των παιδιών που κάποια στιγμή θα σταματήσουν επάνω σ΄ένα όμορφο ρόπτρο, μια αριστοτεχνική πόρτα , έναν κρυμμένο κήπο με πορτοκαλιές και λεμονιές, ένα ποδόμακτρο να ξεπηδά ξαφνικά μπροστά μας και ν΄αναρωτιόμαστε για τη λειτουργία του -αλήθεια υπήρχε χωματόδρομος, λάσπη από τον οργισμένο κι ανεξέλεγκτο Άραχθο, υπήρχε αυτή η λαμπρή πόλη με τα τόσο όμορφα σπίτια και μνημεία;

 Περπατάμε και συχνά δε βλέπουμε- έχουμε ενσωματωθεί τόσο με το περιβάλλον που είναι τόσο οικείο ώστε αγνοούμε τη λεπτομέρεια που στέκεται δίπλα μας και καμιά φορά μπροστά μας με μεγαλειώδη τρόπο το απορροφά η καθημερινή μας όραση και σπανίως το επεξεργαζόμαστε.

Τι είναι το αρχοντικό του Παπακώστα και γιατί βλέπουμε ν΄αυτοκτονεί καθημερινά μπρός στα μάτια μας; Δεν είναι έγκλημα;

Ποια είναι τα πανέμορφα σπίτια επί της Σκουφά κι όχι μόνο που το μόνο που πρέπει να κάνει το βλέμμα μας είναι να κοιτάξει λίγο πιο πάνω, λίγο πιο ψηλά όπως έγινε και γίνεται πάντοτε με το βλέμμα ενός μεγάλου τεχνίτη και φωτογράφου, του φωτογράφου της πόλης μας του Βασίλη Γκανιάτσα.

Γνωρίζει την αρμονία και τη συμμετρία, γνωρίζει να προκαλεί το μνημείο να του δώσει αυτό που περιμένουμε και που έχει αποτυπώσει εδώ σ΄αυτές τις εξαιρετικές λήψεις. Τη φωνή, το περιεχόμενο. Αυτή είναι και η λειτουργία της τέχνης και μάλιστα της μεγάλης τέχνης όπως μας την μεταφέρουν μεγάλοι δημιουργοί.

Μας μιλά η παλιά πόρτα με τη γυναικεία μορφή αποτυπωμένη σαν μια αρχαία κόρη μέσα στους αιώνες; Τι μας ψιθυρίζει το παλιό σπίτι της γωνίας που καθημερινά βλέπω και θωρώ χωρίς να παίρνω απάντηση;

Τι έχει να μου παρουσιάσει το παλιό δημαρχείο της Άρτας με τον παλιό του διάκοσμο, το αρχοντικό του Μιχάλη του Καζαντζή του Παπανικολάου του Γαρουφαλιά....και τόσων άλλων που ακόμη περιμένουν το δικό μας χέρι να τα σηκώσουμε ώστε να μας μιλήσουν, να μπούν στη ζωή και το πνεύμα μας κι από κει στην καρδιά μας.

Είμαστε τυχεροί πολίτες χωρίς να το έχουμε αντιληφθεί. Έχουμε μια πόλη γεμάτη ιστορία και μνημεία , από την βαθιά αρχαιότητα έως τη σύγχρονη ιστορία και δεν είναι μόνο μέσα στην πόλη μας αλλά σε όλο το νομό μας.

Από την πλατεία του ποιητή της Πίνδου, του Κρυστάλλη, του οπλαρχηγού που δείχνει προς τα ορεινά των Τζουμέρκων και του Ραδοβιζίου, στον Άγιο Μάρκο την πλατεία Κοτζιούλα την Αγία Παρασκευή, το αρχαίο κλασικό τείχος της Αμβρακίας, ο ναός του Απόλλωνα, η Νεκρόπολη, το Θεατράκι, η Παρηγορήτρια, το Κάστρο, η Αγία Θεοδώρα, ο Άγιος Βασίλειος, το μοναστήρι της Κάτω Παναγιάς και το Θεοτοκιό, η Βλαχέρνα, η Κόκκινη Εκκλησιά, το θρυλικό γεφύρι, το Ιμαρέτ, το Αρχαιολογικό Μουσείο…

Η Άρτα ανήκει στις ελάχιστες ελληνικές πόλεις που έχουν τόσα πολλά αξιοθέατα να παρουσιάσουν στους επισκέπτες τους. Δεν είναι υπερβολή να σημειωθεί πως πραγματικά δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοδιαλέξει να δει και να περιεργαστεί από τον πλούτο των μνημείων της και των αρχαιολογικών ευρημάτων της. Και είναι απολύτως φυσικό.

Η Άρτα υπήρξε δύο φορές πρωτεύουσα κράτους. Τη μια, ως Αμβρακία, πρωτεύουσα του Βασιλείου του Πύρρου, ο οποίος φιλοδόξησε τον 3ο π. Χ. αιώνα να κατακτήσει τη Ρώμη και να επεκτείνει το κράτος του προς τη Δύση.

Και την άλλη, ως Άρτα, πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, οι ηγεμόνες του οποίου φιλοδόξησαν, μετά το 1204 μ. Χ., να απελευθερώσουν την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους και να ανασυστήσουν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία.

Όπου κι αν στρέψει, επομένως, το βλέμμα του ο πολίτης, είτε πρόκειται για τον κάτοικό της είτε για τον επισκέπτη της, θα αντικρίσει παντού σύμβολα και σημεία ενός λαμπρού παρελθόντος μνημεία, αρχοντικά.

Έχει πολλές φορές ειπωθεί πως είναι λίγος ο χρόνος μιας εβδομάδας για να μπορέσει ο επισκέπτης να περιηγηθεί και να σχηματίσει μια πλήρη εικόνα της πολιτιστικής της και πνευματικής της παράδοσης. Όλα αυτά αποτελούν ένα μόνο μέρος των πολιτιστικών θησαυρών της.

Κι όμως! Όσοι κατοικούμε εδώ και περιπλανιόμαστε καθημερινά σ’ αυτή, μοιάζουμε σαν να μη ζούμε σε μια ιστορική πόλη. Και σαν να μη μας ενδιαφέρει καν ούτε ποιος ήταν ούτε ποιος είναι ο τόπος μας.

Περπατώ σε δρόμους, που ξέρω πως ακριβώς από κάτω τους υπάρχει η αρχαία πόλη του Απόλλωνα του προστάτη της Αρχαίας Αμβρακίας. Απόλλων ο Αγυιεύς, ο θεός που προστατεύει τον δρόμο την αγυιά κι επομένως τους αποίκους, αποίκους αιώνων κι εποχών. Μια πόλη ένα θρύλος που κανείς δεν μπορεί ν΄αγνοήσει παρά μόνο ο χρόνος και η αδιαφορία.

Έχω ταξιδέψει αρκετά σε πολλά σημεία του πλανήτη και έβλεπα με πόσο ζήλο κι αγωνία πολλοί πολίτες του κόσμου να προσπαθούν να αναδείξουν και να κρατηθούν από κάτι ελάχιστο ιστορικό που τους χάριζε ο τόπος τους και πόσο πεισματικά το μετέτρεπαν σε ιστορία , μνημείο, αξιοθέατο, γεγονός μοναδικό. Η δική μας πόλη που έχει τόσα πολλά έως αυτονόητα σκεφτόμουν τι και πόσο θα πρπεπε να κραυγάζει για το ιστορικό βάρος και πλούτο που κουβαλά;

Είμαστε πολίτες αυτής της πόλης και οφείλουμε όχι μόνο να την αναδείξουμε και να την βγάλουμε από την σιωπηλή της ταπεινότητα που κάπως περιέπεσε. Πρέπει πρωτίστως να την γνωρίσουμε, να την κατανοήσουμε να την αγαπήσουμε για να την διαλαλήσουμε, αλλά όχι να την ξεπουλήσουμε.

Οι χειρισμοί ειδικά σε τόσο ολισθηρούς καιρούς πρέπει να είναι σώφρονες και λειτουργικοί 27 αρχοντικά που ο δήμος με αγάπη και φροντίδα μαζί με τους ιδιοκτήτες τους κληρονόμους και τους συνεχιστές προβάλλει σήμερα σ΄αυτή την έκθεση. 27 κτίσματα που αντιστάθηκαν στην φθορά με την αγάπη και τον σεβασμό, 27 θύρες που έχουν ν΄αφηγηθούν πολύτιμες για τον τόπο ιστορίες και μνήμες, για ζωές που εξέπεμψαν με την παρουσία τους και τη βαρύτητά τους στο χρόνο. 27 πνοές που δεν εξέπνευσαν αλλά αναπνέουν έως και σήμερα στην Άρτα του 2017 και θα συνεχίσουν το ταξίδι τους στον χρόνο.

Μικρές σπίθες που αναβοσβήνουν και ειδικά στο σκότος των καιρών , στον ύπνο, εκεί που ο άνθρωπος μένει μόνος του, με γυμνή την ψυχή του και τη συνείδησή του. Μνήμες που ανασύρονται και μας προκαλούν απορία, δάκρυα- σκοτεινές ιστορίες που κάθε πόλη κάπως φροντίζει να τις διαχειρίζεται.

Και αυτές οι σπίθες θεριεύουν από μικρές φωτιές γίνονται μεγάλες και τότε....τις μικρές φωτιές τις σβήνει ο αέρας, τις μεγάλες τις δυναμώνει....Πρόσωπα αγαπημένα που περνάνε μπροστά μας, εικόνες, σπίτια, δρόμοι.....Οι δρόμοι της καρδιάς. Κι ευτυχώς που η καρδιά θρέφεται όχι με ό,τι παίρνει αλλά με όσα δίνει που είναι μια δωρεά για όλους μας. Αυτή είναι και η σημερινή δωρεά.

Γίναμε επισκέπτες και παρατηρητές σ΄αυτά τα 27 σπίτια, υπάρχουν κι άλλα, κατευθύναμε το βλέμμα μας με το αριστοτεχνικό χέρι του καλλιτέχνη φωτογράφου σε όσα έπρεπε να δούμε και δεν καταφέρναμε τόσον καιρό, αναπνεύσαμε την τοπική μας ιστορία και χαθήκαμε μέσα σε μνήμες....

Ευχαριστούμε γι΄αυτή την μοναδική εμπειρία τον δήμο Αρταίων,και αναφέρομαι στο πρόσωπο του δημάρχου που με αγάπη και συνεχή προσπάθεια πολεμά και συμπάσχει στο δύσκολο έργο της πόλης.

Τον Βασίλη Γκανιάτσα, που πάντοτε εκπέμπει από το χώρο του και μέσω του βλέμματός του- έχουμε τόσες δωρεές και ελέη που δεν ξέρω πόσες ευχαριστίες και τιμές θα έπρεπε να του προσφέρουμε για το έργο του, την γνώση και την συμπαράστασή του, την αισθητική και την τέχνη.

Την άξια συνεχιστή του Αφροδίτη Γκανιάτσα για την επεξεργασία- τους αντιδημάρχους κ Χαρακλια και Άννα Κουτρούμπα που πέρυσι πάλι τέτοιο καιρό κλείναμε το έτος Μόραλη εδώ ...τον κάθε ιδιοκτήτη και ιδιοκτήτρια χωριστά για την παρουσία και κληροδότημα στην πόλη και τους συμπολίτες συνοδοιπόρους....

Δεν είμαστε μόνοι...έχουμε και τις σκιές μας καθώς πορευόμαστε......Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες. Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς•….

Διαβάστε επίσης Εγκαινιάστηκε η Έκθεση φωτογραφίας