Οταν τα ρολόγια πάνε μπρος και πίσω...

Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 130 χρόνια για να υλοποιήσει η ανθρωπότητα μια παράδοξη σύλληψη του Βενιαμίν Φραγκλίνου: οι ανθρώπινες κοινωνίες -έγραφε το 1784 αφήνοντας έκπληκτους τους αναγνώστες του- θα κέρδιζαν πολλά αν σηκώνονταν από το κρεβάτι νωρίτερα


Το είχε σκεφτεί ένα πρωινό στο Παρίσι, όταν, ξυπνώντας, συνειδητοποίησε πόσο λιγότερο πετρέλαιο έκαιγε τη νύχτα σε σχέση με την Αμερική. Η σκέψη του σατιρίστηκε την εποχή εκείνη ως ένα πραγματικό μπέρδεμα με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή.

Για περισσότερο από έναν αιώνα κανείς δεν θα ασχολούνταν με τις ανησυχίες του Βενιαμίν Φραγκλίνου. Μέχρι το 1916, όταν, μεσούντος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, κάτι θα άλλαζε. Hταν τότε που πρώτη η Γερμανία θα συνειδητοποιούσε πως η θέσπιση θερινής ώρας μπορούσε να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας για τεχνητό φως και να εξοικονομήσει πολύτιμο άνθρακα για τις ανάγκες του πολέμου. Σύμμαχοι και εχθροί μιμήθηκαν σύντομα το παράδειγμά της και άλλαξαν την ώρα τους.

Το μέτρο καταργήθηκε μερικά χρόνια αργότερα, για να επανέλθει και πάλι σε περιόδους κατά τις οποίες η παγκόσμια οικονομία χειμαζόταν. Το 1942 κι ενώ μαινόταν ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, η αλλαγή ώρας εφαρμόστηκε υποχρεωτικά για μία τριετία σε ολόκληρη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ενώ την περίοδο 1973-1974 κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης θεσπίστηκε και πάλι. Σήμερα το μέτρο εφαρμόζεται από πλειάδα κρατών -70 στον αριθμό-, στην πλειονότητά τους ανήκοντα στη Δύση.

Ούγκο Τσάβες εν μέσω αντιδράσεων το 2007: «Δεν με νοιάζει αν με λένε τρελό, η νέα ώρα θα εφαρμοστεί!»

 
Υπολογισμοί

Η Ελλάδα υιοθέτησε τη θερινή ώρα το 1975, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις που είχαν διατυπωθεί, ενώ από το 1996 και μετά όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Eνωσης συγχρονίστηκαν ως προς τις ημερομηνίες μετάβασης από τη χειμερινή στη θερινή ώρα και αντίστροφα.

Σύμφωνα με παλαιότερους υπολογισμούς η χώρα μας εξοικονομεί σε διάστημα επτά μηνών περίπου 210 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με όσα συμφωνήθηκαν διεθνώς, η επίσημη ώρα κάθε κράτους είναι αυτή που ισχύει για την πρωτεύουσά του, αφού στην πραγματικότητα διαφορετική ώρα -με διαφορά μερικών λεπτών- έχει η Αθήνα από τη Ρόδο, την Κέρκυρα ή άλλες περιοχές της χώρας λόγω των διαφορετικών συντεταγμένων τους. Για πρακτικούς λόγους ο πλανήτης χωρίστηκε σε 24 ατράκτους και όσες χώρες ανήκουν στον ίδιο άξονα περιστροφής έχουν την ίδια ώρα.

Οι χώρες αυτές έχουν μία ώρα διαφορά. Σύμφωνα με μετρήσεις που πραγματοποίησε το υπουργείο Μεταφορών των ΗΠΑ τη δεκαετία του '70, η θέσπιση θερινής ώρας στην Αμερική είχε ως αποτέλεσμα εξοικονόμηση ενέργειας περίπου κατά 1% ενώ, σύμφωνα με έκθεση που συνέταξε το 2008 το Κογκρέσο, η υιοθέτηση του μέτρου κατά τέσσερις εβδομάδες νωρίτερα εξοικονόμησε την ενέργεια που δαπανούν 100.000 σπίτια για ένα ολόκληρο έτος.

Η πιο... επεισοδιακή αλλαγή ώρας της σύγχρονης ιστορίας, ήταν αυτή της Βενεζουέλας όπου το 2007 ο αείμνηστος Ούγκο Τσάβες αποφάσισε να γυρίσει τα ρολόγια της χώρας πίσω κατά μία ώρα προκειμένου να βελτιώσει την παραγωγικότητα εργαζομένων και μαθητών. Στην ιστορία έχουν μείνει οι δηλώσεις του, καθώς εν μέσω αντιδράσεων έλεγε: «Δεν με νοιάζει αν με λένε τρελό, η νέα ώρα θα εφαρμοστεί!».

Απόψεις
Yποστηρικτές, πολέμιοι και το τζετ λαγκ

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο προσαρμόζουν τη ζωή τους στην αλλαγή ώρας χωρίς κανένα απολύτως όφελος. Στη Μεγάλη Βρετανία έχει αναπτυχθεί κίνημα «Κατά της αλλαγής ώρας» (Standardtime.com), ενώ αντιθέτως οι Lighter Late υποστηρίζουν την υιοθέτηση της θερινής ώρας καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.

Αντίστοιχες ομάδες λειτουργούν και αλλού, όπως στη Ρωσία, στην Ισλανδία και στο Βέλγιο. Τα ευρήματα για την αποτελεσματικότητα του μέτρου είναι αντιφατικά, ενώ ορισμένοι ανθρωπολόγοι κάνουν λόγο για απορρύθμιση του βιολογικού ρολογιού, δυσλειτουργίες στον ύπνο και ένα είδος «κοινωνικού τζετ λαγκ».

Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, η θερινή ώρα συνεπάγεται μείωση της ενέργειας που καταναλώνεται για φωτισμό, προκαλεί, όμως, ταυτόχρονα αυξημένη χρήση κλιματιστικών, λόγω της παρατεταμένης ηλιοφάνειας. Αντιθέτως, άλλες έρευνες αναδεικνύουν το παράδειγμα της Καλιφόρνιας, όπου τους μήνες ισχύος της θερινής ώρας παρατηρείται σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας, και θεωρούν ότι το μέτρο είναι επικερδέστερο για τις βόρειες περιοχές.

Ως προς την υγεία, ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η «επιμήκυνση» της ημέρας ευνοεί την κοινωνικότητα, τις υγιείς δραστηριότητες και τις ανθρώπινες συναναστροφές, ενώ άλλοι, όπως ο χρονοβιολόγος Τιλ Ρόνεμπεργκ από το Πανεπιστήμιο Ludwig Maximilians του Μονάχου, θεωρoύν ότι υποβαθμίζει την ποιότητα της ζωής, προκαλεί κούραση και καθιστά τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε ασθένειες. Τέλος, μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine για τη Σουηδία διαπιστώνει αυξημένα κρούσματα καρδιακών προσβολών την άνοιξη αμέσως μετά την αλλαγή ώρας.

Κατερίνα Ροββά

1. Η πρώτη επιστημονική διατύπωση για την αλλαγή ώρας έγινε το 1895 από τον Νεοζηλανδό αστρονόμο George Vernon Hudson.
2. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά από τη Γερμανία το 1916, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
3. Στην Ελλάδα «εγκαινιάστηκε» δοκιμαστικά το 1932 και εφαρμόστηκε κανονικά το 1975.
4. Σήμερα 70 κράτη παγκοσμίως έχουν υιοθετήσει το μέτρο ως μέσο εξοικονόμησης ενέργειας.
5. Το 2008 οι ΗΠΑ εξοικονόμησαν 0,5% ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της θερινής ώρας. Τα ευρήματα των ερευνών για την αποτελεσματικότητα του μέτρου είναι αντιφατικά.
6. Το 45% των Αμερικανών συμφωνεί με το μέτρο, ενώ το 40% διαφωνεί.

 ethnos.gr